DOSTLUK

 1. MEKIR SYÇAN 

 Ýes-ýekeräk bir arça
 Gök öwüsýär her haçan.
 Şol arçanyň düýbinde
 Ýaşýar bir mekir syçan.
  
 Sowk-yssydan saklaýan
 Egrem-mugram hini bar.
 Hemme zatdan eserdeň:
 Hilegär, ýa müýni bar.
  
 Aýajygny galdyryp,
 Ýüz oýlanyp, bir basýar.
 Töweregi diňirgäp,
 Çybşylla gulak asýar.
  
 2. DUZAK
  
 Şol golaýa bir awçy
 Geldi, bir gün ser salyp,
 Töweregne garandy,
 Bir az mähetdel galyp.
  
 Göwnini bire baglap,
 Gyldan duzagny gurdy.
 Meňlik üçin etjagaz
 Ortasyna gysdyrdy.
  
 3. NEBSEWÜRLIK BELASY
  
 Peýwagtyna gezýärkä
 Ýaban pişik seňkilläp.
 Burnyna bir ys gelip,
 Aldy demini pallap.
  
 Guýrujagny bulaýlap,
 Töweregni gözlendi.
 Temeçigni galdyryp,
 Ýelä bakan ýüzlendi.
  
 Bir azajyk islenen
 Gyzgylt etdi görende,
 Buldurap suw göründi,
 Pişijegiň erninde.
  
 Gözlerinde uçganak
 Bir ýyldyrap, bir söndi.
 Tamakinje tamşanyp,
 Taýly gezek ýuwdyndy. 

  Et mazasy elinden
 Alyp barýar erkini,
 Ýene-de ol tisginip,
 Ýada saldy gorkyny.
  
 Dumly-duşyn garanyp,
 Görmedi bir jandary.
 Nebsi otugyp pişgiň,
 Gitdi sabrynyň bary.
  
 Agzyn açyp, dil sallap,
 Süýnüp bardy ýanyndan,
 Ete agzy ýetende...
 Duzak ildi boýnyndan.
  
 Ýaban pişik hasyrdap,
 Urdy, urundy uzak...
 Etden agzy sypsa-da,
 Sypdyrmady gyl duzak.
  
 4. ÇYKGYNSYZ ÝAGDAÝ
  
 Mekir syçan hininden
 Çykdy, iýmit agtaryp,
 Her ädende oý bilen
 Gitdi, ençe ýol ýörüp.
  
 Çyksa, girse her haçan
 Elden bermän hilesin,
 Ýalt-ýult edip bakjaklap,
 Döndi eýle-beýlesin.
  
 Ötgür gözi birdenkä
 Kaklyşdy-da pişige,
 Sakga durdy, tisginip,
 Girmekçidi deşige.
  
 Beýlesini bakanda,
 Aljyrady gös-göni;
 Üç tarapdan, üç duşman
 Gabap alypdyr ony:
  
 Hine golaý bir ýerde 
 Mähnet zemzen haşylýar,
 Guýrugyny patladyp,
 Kem-kemden golaý gelýär.
  
 Arçada-da bir garga
 Otyr, oňa gultunyp.
 Derrew oňa hüjm etjek,
 Wagty ganymat bilip. 

 Üç tarapdan, üç duşman
 Haýbat atýanyn gördi...
 Emma weli pişigiň
 Baglydygny saýgardy.
  
 Eger hemaýat isläp,
 Barsa pişik üsdine,
 Onda-da ol syçany
 Lak-luk atjak desdine.
  
 Hine tarap gaýdaýsa:
 Zemzen ony tiz ýuwtjak.
 Gitmän bu ýerde dursa:
 Garga penjeläp atjak.
  
 Gaçsa, ýa-da dursa-da,
 Gutulyş ýok hiç haçan!
 Eýsem indi näme etsin?
 Agyr ýagdaýda syçan!...
  
 5. PAÝHAS
  
 Mekir syçan eýsem-de,
 Tap getirip bu hala,
 Darajykja beýnisin
 Aldyrmady, howsala.
  
 Az wagtda kän oýlar
 Geçirip ol başyndan,
 Akyl, pikre daýanyp,
 Baş çykardy, işinden.
  
 Paýhaslandy, diňirgäp,
 Işini goýman gije,
 Ençe sekunt içinde
 Geldi, şeýle netijä:
  
 “Duşmanlaryň baryndan
 Gutulmaga sag-aman:
 Pişik bilen barlyşyk
 Etmek gerekdir, hökman.
  
 Çünki başga hiç ýol ýok,
 O-da maňa mätäçdir.
 Gözin gögerdip duzak.
 Garny itden hem açdyr.
  
 Mekir, hileden geçer, – 
 Akylly sözler aýtsam.
 Şatlanar ol biguman,
 Tärin tapyp söz gatsam.
  
 Ol ýerdäki duşmanlar,
 Barlyşygmyz görensoň,
 Tamalarny ýolarlar,
 Gaýdyp giderler onsoň”.
  
 6. ALAÇSYZ DOSTLUK
  
 Ondan soňra syçanyň
 Aram girip janyna,
 Gulajygny üşerdip,
 Bardy, pişik ýanyna.
  
 Salam berip, baş egip,
 Diýdi: “niçikdir halyň?
 Başyňa iş düşüpdir,
 Hyzmata häzir gulyň!”
  
 Pişik zaryn ses bilen
 Jogap berdi şeýleje:
 “Jan algyjy duzaga
 Düşdim, men öten gije”.
  
 Arz, ahwaly bar ýaly,
 Pişik boýnyny burdy...
 Ýalan-ýaşrykdan gaçyp,
 Syçan dogry söz urdy:
  
 “Içim dos-doly otdy,
 Köp ýigrenýärdim seni:
 Seniň gamyň hemişe
 Şatlandyrýardy, meni!
  
 Emma häzir ikimiz
 Bela-betere şärik.
 Gutulmagyň çäresin
 Aýtjak, gulak goý bärik:
  
 Seniň boýnyň duzakly.
 Meniň hem halym harap,
 Ýerde zemzen sürünýär,
 Gökde garga dur garap.
  
 Şonyň üçin doslaşmak
 Bize lazym bolupdyr.
 Oýlanyp gör tiziräk,
 Pursadam az galypdyr.
  
 Barlyşyga gol goýup,
 Eger gutarsaň meni.
 Wadada wepam bardyr,
 Hökman gutarjak seni!”
  
 Pişik murtyny sallap,
 Oýlady bu sözleri,
 Uçganaklap ýanmady,
 Gögeren gök gözleri.
  
 Syçan haly teň bolup,
 Diýdi: “dostym, oýlama!
 Aklyň bilen aýgyt et,
 Oý kölini boýlama!
  
 Gutulmakda, ölmekde
 Ikimiz – bir ýaly biz.
 Gämi bilen gämiçä
 Meňzýär, biziň halymyz.
  
 Gämiçi gämi bilen
 Suwdan gyra çykanda,
 Gämiçi arkasyndan
 Gämem gutulýar onda”.
  
 Pişik murtyn galdyryp,
 Diýdi: “dostym, söziň hak!
 Dostluga gol goýýan men,
 Maňa ynanç bilen bak.
  
 Saňa mähriban menem,
 Öňki pälimden gaýdýan.
 Ýüziň üstinde burnyň
 Bar, diýmäýin, ähd edýän! 

 Seni gutarmak üçin
 Eýsem indi nädeýin?”
 Syçan şatlanyp diýdi:
 “Sen gulak as, aýdaýyn:
  
 Men ýanyňa baramda,
 Hormat bilen söýüp al,
 Duşmanlaryma emma,
 Gazap bilen nazar sal.
  
 Biziň dostlugmyz görüp,
 Olar heder ederler,
 Boýunlaryny burupjyk,
 Nä umyt bolup gaýdarlar.
  
 Ondan soňra men seni
 Boşatmaga ýapyşaryn,
 Pişik şatlanyp diýdi;
 “Isleseň men öpüşerin”!
  
 7. BARLYŞYK NETIJESI
  
 Syçan-pişik görşende,
 Zemzen zeýrenip gitdi.
 Garga ganatyn gerip,
 Bir eýýäm gözden ýitdi.
  
 Ýaban pişik gabarlyp,
 Azat etdi syçany,
 Çünki oňa mätäç ol,
 Syçan elinde jany!
  
 8. ÝESERLIK
  
 Syçan bökjekläp, oýnap,
 Durdy kertmäge gyly.
 Näme üçindir birdenkä,
 Weýrana döndi haly?
  
 Hyrt-hyrt edip, haýallap,
 Oýlandy öz ýanyndan.
 Duşmanyny boşatsa,
 Geçmeli ol janyndan.
  
 Pişik parasat bilen
 Aňlady beýle haly:
 “Wadadan el çekjek ol
 Ýaman syçanyň päli.
  
 Halym harap, näderin?
 Meni taşlap gidäýse...
 Hile bilen ýalbarsam
 Belkem diýenim edäýse:”
  
 – Eý hormatly jan dostym,
 Öz işiňi bitirdiň!
 Maňa gezek gelende
 Näme göwne getirdiň?
  
 Ýa wadaňdan el çekip,
 Meni taşlap gitjekmi?
 Ýagşylyga – ýamanlyk,
 Çykgynsyz iş etjekmi?..
  
 Wepa, şeýle bir derman,
 Hiç tebipde tapylmaz!
 Wepa, şeýle bir göwher,
 Hazynalarda bolmaz!
  
 Wada etdiň, wepany
 Dosdym, elden bermegin,
 Lebziň ykraryň ýuwdyp,
 Masgara iş görmegin!
  
 Syçan dostym öziň bil,
 Menden saňa nesigat:
 Dostlugy berjaý edip,
 Ähdiňe sen wepa et!
  
 Emma maňa parhy ýok, – 
 Seniň halyňa ýanýan.
 Lebziň ýuwdup masgara
 Bolmagyňa gynanýan!”
  
 Syçan dişini çarhlap,
 Diýdi: “dostym, düşünýän:
 Maňa ýagşylyk etdiň,
 Ýagşa-ýagşylyk sanýan.
  
 Boşatmaz dip gorkma sen,
 Boşatmagna-boşadaryn...
 Göwnimde bir iňkis bar,
 Emma şony men näderin?”
  
 “Belki şirin janyňdan
 Dostym, heder edýänsiň?
 Boşadaýsam, men seni
 Lak-luk atar öýdýänsiň?
  
 Beýle wehme ýol berme,
 Çünki meniň ähdim bar,
 Ähde wepa etmesem,
 Wepasyzlygyň galýar.
  
 Biz ikimiz dost ahyr.
 Laýykmy şol dostlara?
 Ýagşylyga-ýamanlyk, –  
 Laýykdyr näkeslere!”
  
 – “Dostym, iki dostluk bar:
 Biri ýürekden dostluk...
 Beýlekisi nä alaç, –
 Gaýry ýürekden dostluk.
  
 Ýürek dost-çyn dostdyr,
 Janyň ynanmak bolar.
 Nalajy dost dostlukdan, – 
 Duşman golaýrak bolar.
  
 Ikinji hili dostyň,
 Bitirmeli hajatyň,
 Emma goldan bermesiz,
 Asla ätiýaç atyn.
  
 Gaýgy etme sen her halda,
 Seni hökman gutaryn.
 Emma özim saklamak,
 Ýolyny öň aňtaran”.
  
 Pişik penjesin ýalap,
 Diýdi: “dostym, eý syçan,
 Bilmeýän ekenim seni,
 Akylly boldyň haçan?
  
 Haýry ýetdi maňa-da,
 Şeýle akylly söziň.
 Meniň duzagym kertip,
 Neneň syparsyň öziň?”
  
 – “Her bir hili dertleriň
 Bardyr aýry dermany.
 Işimi çig galdyrman,
 Bagyşla, dostym meni!
  
 Kertip gutarman gyly
 Ömri zaýa ýaşýança.
 Aladaly bir gowga,
 Tä başyňa düşýänçä.
  
 Şeýle bir pursat bolar,
 Azat edern men seni,
 Janyň gutarmak üçin,
 Unydarsyň sen meni”.
  
 – “Berekella mekirli,
 Pugta, bilimdar syçan!
 Telpek goýdym men saňa,
 Razy, boşatsaň haçan!”
  
 9. ALDANMADYK AWYNMAZ
  
 Syçan kertip gutaryp,
 Bir bendinden özgesin,
 Güýmeň-samaň garaşdy,
 Saçýança gün şuglasyn.
  
 Awçy gelýänin görüp,
 Kertdi iň soňky bendin,
 Pişik urunyp syrdy,
 Boýnyndaky kemendin.
  
 Gorkysyna awçydan
 Jan ajygy hasyrdap,
 Syçany-da unudyp,
 Çykdy agaja dazyrdap.
  
 Syçan pişikden gaçyp,
 Kürsäp urdy hinine.
 Awçy gelip ýetişdi,
 Duzagynyň ýanyna.
  
 Gyrym-gyrym duzagy
 Gördi-de ol zeýrendi.
 Keýpi-ahwaly bozulyp, 
 – Göwünsiz yzyna döndi.
  
 10. IKI DIPLOMAT
  
 Pişik bir az sabr etdi,
 Täze dostyň çykmagna.
 Mümkin bolsa niýetläp
 Holtumyna dykmagna.
  
 Syçan hininden çykyp,
 Görüp ýaban pişigi,
 Görmezlige saldy-da,
 Dörüşdirdi deşigi. 

 Pişik ýeserlik edip,
 Diýdi: “dostym, sag bol sen!
 Näme gaça durýarsyň?
 Iň ýakyn bir dostyň men!
  
 Ýagşylygyň minnetin,
 Nähili edip ödärin?
 Gel golaýrak, ýol görkez,
 Näme buýursaň ederin!”
  
 Syçan hininiň agzyndan
 Öz göwresin saýlaman,
 Iç ýakgynjy söz urdy,
 Pişige göz aýlaman:
  
 “Ata, baba duşmanym,
 Düşýärmiň sen sözime?
 Ýatlar bilen meýlisi,
 Haram bilýän özime!
  
 Gyllygyny akdyryp,
 Ýaban pişik tamşandy.
 Şeýle ötgür sözleri
 Syçana duzak sandy:
  
 – “Eý söýgili jan dostym,
 Dostluk el ýetmez bir zat!
 Sen gutuldyň, gutardyň,
 Otur-da, tur-da pähm et!
  
 Beýle ötgür ýaragy
 Bermäli biz ellerden.
 Her beladan gutulars,
 Horlyk çekmers illerden.
  
 Gel golaýrak ýanyma,
 Gel başyňa döneýin!
 Jellatlykdan el çekdim,
 Ol kesbimden däneýin!
  
 Guýrugyňdan ant içýän,
 Öpeýn agzyň gant bolsyn!
 Neberäňe degmezlik.
 Öwladyma pent bolsyn!”
  
 Akyl, pikirli syçan,
 Aňdy pişik hilesin.
 Göni ýüzine basdy,
 Göwnindäki kinesin:
  
 – “Asly dostlara, dostluk
 Baglaşmaga ne hajat?
 Asly duşman dostlugy
 Göýä kagyzdan hajat”.