PILLER BILEN SERÇELER HAKYNDA, ULULAR BILEN KIÇILER HAKYNDA ERTEKI

 
 1
  
 “Haýwanlaň içinde
 Iň uly haýwan.
 Haýsy haýwan?” diýip,
 Beremde sowal,
 “Düýe, düýe!” diýdi
 Bir topar çaga...
 Düýäň haky ýokdur
 Uly bolmaga!
  
 Düýe-de ullakan
 Haýwandyr weli,
 “Pil bar – diýipdirler –
 Düýeden uly!”
  
 Hawa...Pil şeýle bir
 Ullakan haýwan.
 Görmedik armanly,
 Görenler haýran!
  
 Äpet aýaklaryn
 Gopbamsy basyp,
 Bäş tonna agajy
 Holtumna gysyp,
 Tokaýdan tokaýa
 Müňzäp barýandyr.
 Göýä äpet daga
 Meňzäp barýandyr.
  
 Düýe-de ullakan
 Haýwandyr weli,
 Düýäniň ýanynda
 Goýsaňyz pili,
 Düýe onuň ýanda
 Çaga ýaljakdyr.
 Piliň her uýlugy
 Iki gujakdyr.
  
 Boýy üç adamyň
 Boýuna ýakyn.
 Agramyn ölçeseň
 Bäş tonna takmyn.
  
 Ýaňy dünýä inen
 Bir çaga pili
 Gapanyň üstünde 
 Goýdular weli,
  
 Leňk edip göterdi
 Ýüz kilo daşy.
 ...Düýäňkä üç esse
 Pilleriň ýaşy.
  
 Ýetmişem, segsenem
 Ýaşaýar olar.
 Gaty gidiberse
 Togsanam bolar.
  
 Hawa, ol şeýle bir
 Ullakan haýwan.
 Görmedik armanly,
 Görenler haýran!
  
 2
  
 Örän akyllydyr
 Şu günki piller.
 Gynansaň-gyssansaň
 Kömege geler.
  
 Uzak Hindistanda
 Atlanyp pile,
 Gidýärler toýlara,
 Çykýarlar çöle.
  
 Barýarlar tokaýa,
 Gidýärler daga.
 Bir pili idip ýör
 Kiçijik çaga.
  
 ...Haýwanat bagyna
 Barsaňyz eger,
 Gözüňiz müň dürli
 Wagşyny görer.
  
 Wagşylaň içinde
 Ýuwaşy ýokdur.
 Biri-birisinden
 Ýyrtyjyrakdyr.
  
 Ýolbars art aýagna
 Galyp durandyr.
 Gaplaň dişlerini
 Çalyp durandyr.
  
 Möjegiň gözleri
 Ýakyp barýandyr.
 Arslan gözenegi
 Ýykyp barýandyr.
  
 Piliň gapdalyna
 Barsaňyz weli,
 Hemme wagşylardan
 Bolsa-da uly,
  
 Wagşylaň içinde
 Iň ýagşysydyr.
 Iň edeplisidir,
 Ýuwaşjasydyr.
  
 3
  
 Ýöne weli mundan
 Million ýyl ozal,
 (Diňe millionam däl,
 Has kän ýyl ozal)
  
 Pil diýilýän haýwan
 Bet eken örän.
 Özünden kiçini
 Hiç zatça görmän,
  
 Azar ýamanyny
 Berer ekeni.
 Penjelär, parçalar
 Ýörer ekeni.
  
 Ejize tekepbir
 Garaýan eken.
 Garaz, baryp ýatan
 Garagol eken.
  
 4
  
 Gadym,
 Gadym bir zamanda.
 Köpetdagyň aňry ýanda,
 Eýrandamy
 Ýa Owganda,
 Ýa aňyrda –
 Hindistanda,
  
 Ýa onuňam aňyrsynda,
 Ymgyr giden çöl bar eken.
 Şol çöllügiň gaýrasynda,
 Gür tokaýlaň arasynda
 Bir ullakan pil bar eken.
  
 Her gün irden epeý basyp,
 Gezelenje çykarmyş pil.
 Agaçlaryň depesine
 Gözün çarhlap bakarmyş pil.
  
 Bir höwürtge göräýdimi –
 Şol agaja oýkanarmyş.
 Agaç bolsa çydap bilmän,
 Dört tarapa çaýkanarmyş.
 Gaçarmyşyn,
 Höwürtgeler,
 Döwülermiş
 Ýumurtgalar.
  
 Hasam beter bir eýjejik,
 Döşi akja bir serçejik
 Pilden ýaňa
 Çekip jebir,
 Saýrarmyşyn 
 Jibir-jibir:
  
 “Ynha indi
 Ençe ýyl,
 Gandarymdyr
 Zalym pil.
  
 Daşy duw-ak,
 Içi gara.
 Şondan ýaňa
 Bagrym ýara.
 Ýykyp gidýär
 Höwürtgämi.
 Weýran edýär 
 Ýumurtgamy.
 Heläk bolýar
 Balalalarym...
 Tutsun şony
 Halalarym!
  
 Şondan ýaňa
 Bagrym ýara...
 Päliňden tap
 Päli gara!..”
  
 Ýöne weli serçejik
 Jibrinse-de şübela,
 Nalasa-da şübela,
 Gargasa-da şübela,
 Ýalbarsa-da şübela,
 Aglasa-da şübela,
 Pil almandyr
 Töwella!
  
 Ýene gelip serçäniň
 Höwürtgesin ýykypdyr.
 Zar-zar aglap serçejik
 Wagşy pile bakypdyr:
  
 “Indi ynha
 Niçe ýyl,
 Gandarym sen
 Goja pil.
 Naladym –
 Diňlemediň.
 Ýalbardym –
 Diňlemediň,
 Agladym –
 Diňlemediň.
 Ýene ýykdyň
 Höwürtgämi.
 Guma çaldyň
 Ýumurtgamy.
  
 Balalarmy
 Etdiň heläk.
 Ahmal bolma
 Şundan beýläk.
  
 Gaty görme
 Menden indi.
 Arym aljak 
 Senden indi!” 

 Şeý diýende,
 Wagşy pil
 Bir agajy gujaklap,
 Serçejige syn edip,
 Gülenmişin jak-jaklap:
  
 – Eý, samsyjak serçejik
 Şu dünýäniň şiri men.
 Tokaýlaryň piri men.
 Arslan ar aljak boldy,
 Gaplaň ar aljak boldy,
 Adam ar aljak boldy,
 Emma, seret, 
 Diri men!
  
 Tutuş göwräň penjämden
 Ýüz müň esse kiçijik.
 Indi gel, gel, sen menden
 Ar alarmyň, serçejik?
  
 Kime arz etseň
 Arz et, akmajyk!
 Ýoluň rowaç,
 Dört ýanyň açyk!..
  
 Serçejik aglap,
 Jigerin daglap;
 Dana dostuna
 Umydyn baglap,
 Alkyşlar okap
 Dostluk şanyna,
 Arza barypdyr
 Gargaň ýanyna:
  
 – Eý, köne şepe,
 Eý, dana şepe.
 Dananyň nepi
 Ýetermiş köpe.
  
 Indi üç ýyldyr,
 Gandarym pildir.
 Gaýratyň bolsa
 Dostlugyň bildir.
  
 Ejize ganym,
 Şeýle bir wagşy!
 Şeýdip ýaşandan
 Ölenim ýagşy!
  
 Ýalbarsam-da  –
 Diňlänok ol.
 Gargasam-da –
 Diňlänok ol.
 Aglasam-da –
 Diňlänok ol.
 Ýykyp gidýär
 Höwürtgämi.
 Ýere çalýar
 Ýumurtgamy.
  
 Ne öýüm bar,
 Ne-de balam.
 Ne-de ony
 Tutýar nalam.
  
 Şol haýynyň ezýetinden
 Gözüm doldy gana, dostum.
 Maslahat ber, köne dostum.
 Bir wagt kömek etjek bolsaň,
 Kömek eýle, dana dostum! 

 “Bolýa!” diýip,  dana garga
 Uzyn-uzyn gagyldapdyr.
 Dana gargaň gak-gagyndan
 Çöpleň başy yrgyldapdyr.
  
 Daglar, çöller
 Seslenipdir,
 Otlar, güller
 Seslenipdir,
 Suwlar, ýeller
 Seslenipdir,
 – Näme gulluk?
 – Näme gulluk?
 Ýüz tarapdan
 Ses gelipdir.
  
 Garynjalar gelipdir,
 Pyşbagalar gelipdir.
 Teneçirler gelipdir,
 Gurbagalar gelipdir:
 – Geldik, geldik,
 Ynha geldik.
 Näme gulluk?
 Näme gulluk?
  
 Kebelekler gelipdir,
 Balarylar gelipdir.
 Uly, kiçi, aralyk –
 Bar arylar gelipdir.
  
 – Çagyrdyňyz.
 Geldik, geldik.
 Näme hyzmat?
 Näme gulluk?
  
 Dana garga pil hakynda 
 Gür beripdir ýekän-ýekän.
 Hem diýipdir: – Şeýle güne
 Düşen diňe serçemikän?
  
 Müň ýyl bäri horlap ýör ol
 Ejizleriň köpüsini.
 Şu gün hökman ýapmaly biz
 Şol horlugyň gapysyny!
  
 “Gullugyňa taýyn biz!” 
 Seslenipdir möjekler –
 Ýeke agyz söz diýseň,
 Pili diri iýjekler.
  
 Niresinden çakmaly?
 Niresinden çokmaly?
 Haýsy ýana kowmaly?
 Niräk alyp çykmaly?
  
 Dana garga olara
 Düşündiren dessine,
 Hemmejesi çozupdyr
 Zalym piliň üstüne.
  
 Biri ony dişläpdir,
 Biri ony çakypdyr.
 Biri dilin çokupdyr,
 Biri gözün çokupdyr.
  
 Giň dünýäsi dar bolup,
 Iki gözi kör bolup,
 Pil şeýle bir suwsapdyr,
 Dört tarapa sebsäpdir.
  
 Dodagyn, dilin sallap,
 Ugranda köle tarap,
 Gurbaga ony aldap,
 Çekipdir çöle tarap:
  
 – Gur-ryk, gur-ryk,
 Gur-ryk, gur-ryk!
 Bärik, bärik,
 Bärik, 
 Bärik!
  
 Ol ýerdenem suw tapman,
 Ugranda daga tarap,
 Gurbaga ýene aldap,
 Çekipdir saga tarap:
  
 – Gur-ryk, gur-ryk,
 Gur-ryk, gur-ryk!
 Suw şu ýerde,
 Bärik, 
 Bärik!
  
 Gözi çişip, dili çişip,
 Pil ýetende soňky deme,
 Dana garga gygyrypdyr:
 “Entejigem horlaň ýene!
  
 Goý, entegem eňki gitsin,
 Etmişine puşman etsin,
 Kiçileň hem üýşen wagty
 Gudratdygna gözi ýetsin!”
  
 Ary ýene
 Çakypdyr.
 Garga ýene
 Çokupdyr...
 Gurbaga-da gurryklap,
 Ýene aňryk çekipdir:
  
 – Gur-ryk, gur-ryk
 Gur-ryk, gur-ryk!
 Derýä bärde,
 Bärik,
 Bärik!
  
 ...Gargalara
 Çokduryp,
 Arylara 
 Çakdyryp,
  
 Ganly gözýaş döküpdir.
 Diriň-diriň böküpdir.
 Ahyrsoňy çydaman,
 Lampa aşak çöküpdir. 

 – Gulak salyň,
 Gargalar,
 Arylar,
 Gurbagalar,
 Garynjalar,
 Serçeler –
 Ähli menden kiçiler!
  
 Aman, aman,
 Eý, aman!
 Indi meni gynamaň!
 Şu wagta çen men sizi
 Gezipdirin tanaman!
  
 Pälim azyp şundan beýläk,
 Kiçileri etsem heläk,
 Etim iýiň çokup-çokup,
 Gözüm iýiň köwläp-köwläp!
  
 Aman, aman,
 Eý, aman.
 Mundan artyk
 Gynamaň!..
  
 Pil diýen haýwan
 Şol günden bäri,
 Iň bir edepli,
 Iň bir ýuwaştap
 Haýwanlaň biri.