Gadym zamanlarda guşlaryň diline düşünýän bir adam bar eken. Ol bir gezek: “Gel-aý, serçeleriň söhbetini diňläýin-le” diýip, gyzgan agylyň güneş ýüzünde ýaplanyp ýatypdyr. Bir salymdan soň, bir topar serçe başagaýlyk bilen uçup gelip, onuň edil ýokarsynda, gyzgan agylyň üstünde oturyp, söhbete başlapdyr. Olaryň biri:
– Indi gyrgydan gaçmalyň! – diýipdir.
Ýene biri bolsa:
– Ýogsa-da, gaçyp gün görüp bolmaz ahyry! – diýipdir.
Ahyrda hem:
– Eşitdiňizmi-ow, jemagat, söz-söz bolsun, indi gyrgydan gaçmaly däldiris – diýip, hemmelere eşitdirip aýdypdyr.
– Aý, elmydama-da şeý diýýäs-de, iş jygba-jyga gelende, görünýänimiz ýok. Gyrgy görnenden hemmämizem dyr-pytrak bolup, gaçyp gidýäs. Bu-da şonuň ýaly bolar-da – diýen.
Onda beýleki serçeler ala-goh bolup, şeý diýenmişler:
– Ana, gördüňmi?
– Işi bulaşdyrýanam şular ýaly ütükler-dä!
– Öňki saparam bir tapyldy.
– Tüýs akmak serçe-dä!
– Akmak nirede, haramzada diýsene.
– Tüýs baryp ýatan deýýusyň biri.
– Eşek-laýt!
– Doňuz-la!
– Aý, şoňa ünsem bermeseňiz-läň!
– Hawa-da, walla…
Bir tokarja serçe öňki gelnen karary ýamaşgandan jar edipdir:
– Eşitdiňizmi-ow serçeler, indi gyrgy gelende kim gaçsa, şonuň başy ölümli, maly talaňly. Soňra: “Biz-ä, walla, şony eşitmändirsem” ýa-da aýdaly: “Eşitsegem gaty bir ünsem bermändiris” diýlen gürrüň bolmasyn. Şu sapar ata-baba arymyzy şol gyrgydan çykarmalydyrys. Indi halys ýadadyk. Degnaňa deglensoň çekip-çydap otyrmagam kyn-how! Biz munça bolup oturan wagtymyzda, bir gyrga özümizi horlatsak ýa-da dalatsak – bu bize masgaraçylyk ahyry. Geliň, indi mert durup, merdana bolalyň. Ölsegem mertlerçe öleliň! Nähili görýärsiňiz şu maslahaty?
– Gaty dogry!
– Hakyt şeýtmek gerek.
– Bolubilýär…
Şol wagt çetde oturan ütüjek serçe birdenkä:
– Dat, gyrgy geldi – diýip, çirkin gygyrypdyr. Şobada ýaňky topar tutup duran serçeler edil dary seçelenen ýaly dyr-pytrak bolupdyr. Olaryň kimisi çöplüge, kimisi hem gyzganyň içine siňip gidipdir. Esli wagtlap imi-salalyk bolupdyr. Özünden giden özünden gidip ýatyr, beýleki bir toparynyň bolsa huşy başyndan uçup ýatyr, başga bir topary bolsa: “Nähili-nähili bolýarka, hany entek bir ýataýyn” diýip ýatyrlar.
Bir haýukdan soň, bir ýerden bir “jürk” sesi eşidilipdir. Ýene biri “jürk” edipdir. Jagyl-jugul ýene-de güräp, şol barmaga biri zomp edip kellejigini çykarypdyr. Ol iki gapdalyna seredipdir. Onýança ýene biri kellejigini çykarypdyr. Şobarmaga biri gyzganyň düýbünde ýatan ýerinden:
– Näme boldy, aýt! – diýip gygyrypdyr.
Serçeler şondan soň, ýeke-ýekeden çykyşyp başlapdyrlar.
– Be, dogrudanam, birdenkä, näme boldy, aýt!
– Bir zad-a boldy weli, biz-ä hiç zat aňşyrman galdyk.
– Asyl aňşyrar ýalam bolmady-laý.
– “Dat gelýär” diýdiler ahyry.
Serçeler şol “gelýä-gelýä” diýen gürrüňi kimiň aýdandygyny bilmän, esli jedelleşipdirler. Olar biri-birine azgyrylyşyp ugradylar:
– Sen aýtdyň!
– Ýok, sen aýtdyň!
– Ýok, ses menden beýleden geldi.
– Ýok, ony ilki bilen pylany aýtdy.
– Ýok, pylanyň sesine-de meňzänok.
Olar ahyry: “Şol ütük serçe aýdypdyr” diýen karara gelipdirler.
– Hany şol ütük serçe?
– Dogrudanam, hany ol?
– Ol haramzada henizem özünden gidip ýatyrmyka?
– Gyrgy şol işi gaýdanyň özüni äkiden bolaýmasyn.
Serçeler ser salsalar, dogrudan hem şol ütüjek serçe ýok.
– Hä, öz-ä akyllyja guşdy..
– Gepi-sözem bolmazdy.
– Hä, näsini aýdýaň, hakyna jürlügi diýermiň, dogruçyllygy diýermiň, garaz…
– Edep-tertibini diýsene..
– Asyl eýgerder ýaly däldi…
– Henizem ýüregim awap dur.
– Özi gowudy-la! Ýöne pahyryň enesini weli öwmezdiler.
– Atasam şeýledi… Araky açlykda bir dary dänäň üstünde goňşusy bilen il masgarasy bolmadymy näme?!
– Doganam şeýledi.
– Özünde-de ýetmezi kändi diýsene!
– Bir azajyk göribräkmidem?
– Bahyl ondan öňe geçmezdi.
– Arada şunuň elem egri diýäýdiler öýdýän.
– Oňa söz barmy näme? Tüýkesme ogryň biridi-le…
– Haramzadaň gideni gowy boldy-laý.
– Onsuzam özümiz ýygnajak bolup ýördük-le, henizem ujyz gutuldy ol!
– Enesi ýalamadygyň adyny tutmasaňyzlaň, bolmasa ýüregim bulanýar.
– Bes ediň how! Ýürege düşdüňiz. Şol ata-babasyna nälet siňeniň adyny öçüriň-de, gutaryň-da!… Ine, samsyjak serçeleriň agzybirlik hakdaky maslahatynyň ahyr-a şeýle bolanmyş diýýärler.